Al jaren pleit ik ervoor dat zeekajakkers een voetpomp in hun zeekajak monteren. Ik heb daar vele discussies over gevoerd; soms tevergeefs. Ook heb ik in dit weblog meerdere artikelen hierover geschreven.
Zie onder andere:
- Als je een actieve zeekajakker bent: kies je dan voor een voetpomp, handpomp of geen pomp?
- Kajaks op de Hinderplaat; 19 februari 2023
- Redding - 2003
In het tijdschrift van de Salzwasser Union las ik kortgeleden, in hun uitgave van december 2023 / SK176, een artikel van Matthias Panknin.
Hij is al 36 jaar vaarleider op zee en houdt in zijn artikel een dringend en boeiend betoog over een in de kajak gemonteerde pomp. Hij ziet de pomp als redder van peddelaars, maar ook als middel om te voorkomen dat de redders zelf in problemen raken of zelf schade aan hun materiaal oplopen.
Ik vind het een uitstekend artikel en daarom heb ik het van het Duits naar Nederlands vertaald als tip voor alle zeekajakkers in Nederland en geplaatst met toestemming van Matthias [Du kannst den Artikel gerne verwenden wie Du möchtest! _ Es freut mich, wenn er auch in den Niederlanden erscheint!.]
Braucht ein Seekajak eine fest eingebaute Lenzpumpe?
Heeft een zeekajak een vast geïnstalleerde lenspomp nodig?
Von: Matthias Panknin
Allereerst een waargebeurd verhaal om vooraf te illustreren: In september 2020 voeren 10 zeekajakkers van Hooge terug naar Schlüttsiel in winderige omstandigheden met 6 Bft van achteren.
Over de hele afstand van 10 nm hadden we brekende golven. Een zeekajakker kapseisde en stapte uit. Erich Scadock, die als co-leider de achterhoede vormde, was direct ter plaatse, maakte een X-redding en stabiliseerde de kajak zodat de re-entry snel werkte. Door de brekende golven was de kuip echter meteen weer tot de nok toe gevuld, zodat de X-redding niet hadden geholpen. Het spatzeil werd gesloten en Erich overhandigde zijn handpomp om de kajak ermee leeg te pompen. Hij wist niet dat er ook een vast geïnstalleerde pomp in de kajak zat. Na een paar pompbeurten gaf de kajakker het echter op omdat de handpomp niet effectief genoeg was om de volledig volle kuip leeg te pompen. In plaats daarvan gebruikte ze nu haar eigen pomp "Whale manual bilge pump Compac 50", die permanent onder het voordek was geïnstalleerd en waarmee ze de kajak snel kon leegmaken. De ingebouwde pomp heeft het probleem in dit geval opgelost. Uiteindelijk is iedereen veilig in Schlüttsiel aangekomen. In al die 36 jaar dat ik op zee ben, heb ik als reisleider af en toe soortgelijke situaties meegemaakt.
De laatste jaren heb ik echter tijdens kanotochten helaas steeds weer moeten constateren dat nieuwere zeekajaks vaak geen vast geïnstalleerde pompen meer hebben. Ik vind deze ontwikkeling zorgwekkend om de volgende redenen:
1. Je moet in de eerste plaats niet uitstappen, maar steunen en rollen als dat nodig is, maar wie kan zeggen dat ze dit 100% kunnen! De praktijk wijst uit dat in verreweg de meeste gevallen mensen uitstappen. Vooral bij zware zee, wanneer je onverwachts in een breker omslaat.
2. Zonder een vast geïnstalleerde pomp bij omslaan en uitstappen is men genoodzaakt de "X-redding" uit te voeren om eerst het meeste water uit de kajak te krijgen. Daarbij heb ik ervaren dat spatzeiltjes kapot gaan, kuipranden een barst krijgen en vingers klem komen te zitten. Bovendien zorgt dit voor een verhoogd risico op omslaan voor de redders, zelf bij zware zee.
3. Zwakkere mensen slagen er meestal niet eens in om zwaar beladen boten in zware zee op te tillen, om te keren en zo te legen.
4. Als de zwaar beladen kajak eenmaal leeg is en klaar is om weer in te stappen, duurt het minimaal 1 - 3 minuten voordat de omgeslagen persoon weer in de kajak zit en het spatzeil heeft gesloten. Gedurende deze tijd komen er bij de heersende zeecondities talloze brekende golven, die de kuip in een paar seconden onmiddellijk weer vullen.
In dit opzicht, zoals de beschreven redding laat zien, kan je onder dergelijke omstandigheden de X-redding niet uitvoeren. En omslaan doe je vooral als de omstandigheden moeilijker zijn, dus als er veel wind staat en golven breken.
5. Daarom is het naar mijn mening zinvoller om je in dergelijke situaties te concentreren op pompen in plaats van op de X-redding.
6. Het voordeel hiervan is ten eerste dat een X-redding, die niet zonder risico is (zie punt 2) niet nodig is en ten tweede de omgeslagen persoon sneller in weer de kajak zit, wat ook voordelen heeft op het gebied van onderkoeling en stress.
7. Als de omgeslagen persoon (met of zonder eerdere X-redding) uiteindelijk weer in de kuip zit, die tot de rand met water is gevuld, en het spatzeil heeft afgesloten, moet met behulp van een pomp de kuip worden geleegd:
Helaas hebben losse handpompen verschillende nadelen:
- Je krijgt ze op geen enkel punt zo door spatzeil dat de pomp het diepste punt in de kuip raakt. Zeker niet als je hem door de schacht leidt om de spatzeil gesloten te houden - hij raakt dan alleen het zitje.
- Het spatzeil blijft dus op één plek open staan (meestal aan de voorkant) en er klotst steeds weer wat water in.
- Het spatzeil gaat gemakkelijk vanzelf weer open omdat deze niet helemaal gesloten is. In dit geval kunnen er weer grote hoeveelheden water in de kuip terechtkomen.
- De ergonomie van de pompbeweging is zeer ongunstig, omdat je de hendel omhoog moet trekken, wat resulteert in een snel afnemende pompcapaciteit en uitputting.
- Handpompen hebben ook de neiging om vast te lopen door zandkorrels die worden aangezogen. Ze worden dan zo stroef dat sommige modellen in principe onbruikbaar worden - helaas heb ik dit zelf een keer meegemaakt tijdens mijn eerste dat ik omsloeg en met mijn eigen handpomp werkte. Daarom moesten we op dat moment het pompen stoppen en ons een gedurende uur aan land laten drijven.
8. Aan de andere kant slagen krachtige, permanent geïnstalleerde pompen erin om de kuip in ten minste een redelijke tijd leeg te pompen met alle reeds genoemde voordelen:
- De X-redding met al zijn nadelen (zie hierboven) is niet nodig.
- De te redden persoon is sneller terug in de kuip (stress, koude bescherming)
- Het spatzeil kan volledig worden gesloten
9. Er moet ook rekening mee worden gehouden dat er niet in elke situatie hulp in de buurt is (bijv. enkele peddelaars), zodat de omgeslagen peddelaar de zwaar beladen kajak alleen met een pomp kan leegmaken. Natuurlijk moeten solo peddelaars het in de eerste plaats niet zo ver laten komen en de steunslag en eskimorol tot in de perfectie oefenen of: nog beter bij moeilijke omstandigheden op zee gewoon aan land blijven.
10. De X-reddingen kunnen nog steeds plaatsvinden als reserve of in het geval van niet-brekende golven, zolang de redder en de te redden persoon het hierover eens zijn.
Nu blijft de vraag, welke pomp het beste is (hier is slechts een overzicht):
Zogenaamde membraanpompen zijn zeer betrouwbaar en bijna onderhoudsvrij, doordat er naast het beweegbare membraan maar 2 kleppen zijn, kan aangezogen zand niets vastlopen en wordt het zand er direct weer uitgespoeld. Naar mijn mening is het voldoende om het membraan één keer per jaar te inspecteren op scheuren. Zo is de handmatige pomp "Whale Compac 50 (voorheen Henderson Compac 50)" voor ca. €130, die onder het voordek (onder de zeekaart) is geïnstalleerd, krachtig. Hij haalt 0,7 liter per slag en wordt met de hand bediend.
Voetpompen zijn wel minder krachtig, maar hebben het voordeel dat ze niet storen en de handen vrij zijn (bijv. voor een peddelsteun of om je vast te houden aan een vaarmaatje of een ander houvast).
Hoewel elektrische pompen veel krachtiger zijn en als voordeel hebben dat je je niet bezig hoeft te houden met het pompen (je hebt dus ook je handen vrij), zijn ze niet zo betrouwbaar omdat elektrische onderdelen kunnen uitvallen. Bovendien raakt de batterij op een gegeven moment leeg en moet de batterij regelmatig worden opgeladen. Voor mij ging de batterij altijd ongeveer 8 - l0 jaar mee. Al het andere, d.w.z. de eigenlijke pomp en de magneetschakelaar met relais die zich benedendeks bevinden, werkt echter nog steeds 22 jaar. Nu vervang ik de loodzuuraccu (12 volt, 2Ah) altijd met tussenpozen binnen 8 jaar. Om corrosie te voorkomen, heb ik alle onderdelen zoals accu, schakelaar (reedcontact), relais en kabel geïnstalleerd in de waterdichte opbergruimte achter het zitje. Alleen de pomp zelf wordt blootgesteld aan zout water en is bevestigd op het laagste punt direct achter het stoeltje. De schakelaar is een "reed-contact" dat wordt geschakeld via een magneet die zich op het dek bevindt. Dit reedcontact schakelt een relais in dat permanent hogere elektrische stromen kan verdragen. De reden voor het tussenplaatsen van het relais is dat een dergelijk reedcontact (magneetschakelaar) door de sterke elektrische stroom met zijn magnetische werking kan doorbranden of zichzelf niet meer kan openen.
Conclusie: Ik ben van mening dat vast geïnstalleerde pompen aanzienlijke voordelen bieden voor zowel de omgeslagen peddelaar als voor de redders. Het draait tenslotte allemaal om veiligheid.
Er is ook de wijsheid op zee dat er altijd een tweede kans moet zijn: Bij de in het begin van dit artikel beschreven redding was de permanent geïnstalleerde pomp deze "tweede of laatste" kans die het mogelijk maakte om verder te peddelen.
Ook in het "Seekajakhandbuch" (trainingsmap) van de SaU in mijn 5e editie over het onderwerp pompen staat letterlijk: ,,... De zeekajakker, die niet in staat is om zijn kajak zelf te legen, wordt een noodsituatie op zee. Een kajak zonder 'vaste' pomp hoort dus niet thuis op zee. Een extra handpomp zorgt ervoor dat je anderen kunt helpen en dat geeft gemoedsrust als reserve."
Persoonlijk vind ik het zelfs onredelijk als zeekajakkers zonder vaste pomp van hun medepeddelaars verwachten (enkel omdat ze willen voorkomen dat ze een vaste pomp moeten installeren) dat die hen helpen met een X-redding en die daardoor mogelijk zelf in gevaar worden gebracht net als hun uitrusting (spatzeil, kuiprand) die mogelijk worden beschadigd. Daarom is een vast geïnstalleerde pomp in de kajak voor mij een MUST op zee.
En naar mijn mening is er geen geldig argument tegen een vaste pomp als 2e kans "voor noodgevallen".
Disclaimer: De SALTWATER LINE verwelkomt producttests en productbeschrijvingen in SEA KAYAK. De auteur verzekert dat hij geen directe of indirecte voordelen heeft van de test/beschrijving van de kant van de fabrikant, distributeur of hun concurrenten. Afwijkingen hiervan worden in de tekst vermeld.